Arbowet en Arbobesluit in relatie tot machines
De Arbowet en het Arbobesluit vormen de kern van de Nederlandse wet- en regelgeving op het gebied van arbeidsomstandigheden. Ze zijn bedoeld om veilige en gezonde arbeidsomstandigheden te voorkomen, zowel in algemene zin als voor specifieke werk- en werkomstandigheden. Wanneer het gaat om werken met machines, speelt deze wetgeving een cruciale rol in de veiligheid van de veiligheid op de werkplek. Deze samenvatting richt zich specifiek op de Arbowet en het Arbobesluit in relatie tot het werken met machines, de verplichtingen rondom keuringen en inspecties van machines, en de Risico-Inventarisatie en -Evaluatie (RI&E), waarbij machines centraal staan.
De Arbowet en machines
De Arbowet biedt algemene kaders voor het veilig en gezond werken in Nederland. Deze wet legt de verantwoordelijkheid voor het deels van veilige werkomstandigheden bij de werkgever vast. Dit brengt bijzondere gevolgen voor werkzaamheden waarbij gebruik wordt gemaakt van machines en arbeidsmiddelen. De wet bevat geen gedetailleerde regels over de veiligheid van machines, maar verplicht werkgevers om de noodzakelijke maatregelen te nemen om de risico's die samenhangende met het gebruik van machines te beheersen. De verplichtingen van werkgevers en werknemers met betrekking tot machineveiligheid komen tot uiting in enkele belangrijke onderdelen van de Arbowet.
Verplichtingen voor werkgevers
De Arbowet stelt dat werkgevers een veilige werkplek moeten bieden, wat inhoudt dat machines en arbeidsmiddelen veilig gebruikt kunnen worden. Werkgevers zijn verantwoordelijk voor het uitvoeren van een Risico-Inventarisatie en -Evaluatie (RI&E), waarbij de risico's die verbonden zijn aan het gebruik van machines op de werkvloer in kaart worden gebracht. Op basis van de RI&E moeten werkgevers een plan van aanpak opstellen waarin maatregelen worden beschreven om deze risico's te verminderen of weg te nemen.
Machines die op de werkvloer worden gebruikt, moeten voldoen aan de Europese Machinerichtlijn en de Nederlandse wetgeving op het gebied van machineveiligheid. Dit betekent onder meer dat machines veilig moeten zijn ontworpen en geproduceerd, dat ze correct defect zijn en onderhouden moeten worden, en dat ze tijdens het gebruik geen gevaar mogen overschrijden voor de gezondheid en veiligheid van de werknemers.
Verplichtingen voor werknemers
Werknemers hebben onder de Arbowet ook een verantwoordelijkheid als het gaat om de veiligheid op de werkplek. Zij moeten zich houden aan de veiligheidsinstructies die door de werkgever worden verstrekt en verplicht zijn om veilig te werken met machines en andere arbeidsmiddelen. Werknemers moeten ook eventuele defecten of onveilige situaties met betrekking tot machines direct melden bij hun leidinggevende of werkgever.
Verder moeten werknemers, als onderdeel van hun verantwoordelijkheid om bij te dragen aan een veilige werkplek, de door de werkgever voorziene persoonlijke beschermingsmiddelen op de juiste manier gebruiken. Bij machines kan dit bijvoorbeeld voorkomen dat zij gehoorbescherming, oogbescherming of andere droge kleding dragen, afhankelijk van de risico's die gepaard gaan met het gebruik van de betreffende machine.
De rol van de Risico-Inventarisatie en -Evaluatie (RI&E) in machineveiligheid
Een van de belangrijkste verplichtingen van de werkgever onder de Arbowet is het opstellen van een Risico-Inventarisatie en -Evaluatie (RI&E). Dit document is een essentieel instrument om de veiligheid op de werkplek te vergroten, vooral wanneer er met machines wordt gewerkt. In de RI&E worden alle risico's op de werkplek in kaart gebracht, inclusief de risico's die samenhangen met het gebruik van machines.
De RI&E moet specifieke aandacht besteden aan de volgende aspecten van machineveiligheid:
1. Waarschijnlijkheid gevaar: Dit omvat potentiële gevaren die voortkomen uit het gebruik van machines. Hierbij kan worden gedacht aan bewegende delen van machines, risico's van beknelling, snijwonden of het vrijkomen van gevaarlijke stoffen tijdens het gebruik van de machine.
2. Beoordelen van risico’s: Na het inventariseren van de gevaren, moeten de risico’s worden beoordeeld. Dit houdt in dat er een schatting moet worden gemaakt van de kans dat een gevaar zich voordoet, en de mogelijke gevolgen van een dergelijk incident. Het risico van ernstig letsel door een slecht onderhouden machine kan bijvoorbeeld hoog zijn.
3. Maatregelen bepalen: Op basis van de risicoanalyse moeten passende maatregelen worden bepaald om de risico's te verminderen of weg te nemen. Dit kunnen technische maatregelen zijn, zoals het plaatsen van afschermingen om werknemers te beschermen tegen draaiende delen van machines, maar ook belangrijke maatregelen zoals het opleiden van werknemers in het veilig gebruik van machines.
4. Plan van aanpak opstellen: In het plan van aanpak moeten concrete acties worden uitgevoerd om de risico's te beheersen. Dit kan onder andere het uitvoeren van preventief onderhoud aan machines omvatten, het periodiek keuren van machines, of het organiseren van trainingen en voorlichtingssessies voor werknemers over het veilig gebruik van machines.
De RI&E moet regelmatig worden bijgewerkt, zeker wanneer er veranderingen optreden binnen het bedrijf, zoals de aanschaf van nieuwe machines of installaties in de werkprocessen. Bovendien is de werkgever verplicht om het plan van aanpak te evalueren en waar nodig aan te passen, zodat de maatregelen effectief blijven.
Het Arbobesluit en machineveiligheid
Het Arbobesluit is een uitwerking van de Arbowet en bevat specifieke regels en voorschriften met betrekking tot arbeidsomstandigheden. Waar de Arbowet algemene verplichtingen vastlegt, biedt het Arbobesluit concrete richtlijnen voor het werken met machines en andere arbeidsmiddelen. Dit besluit legt veel nadruk op het treffen van de maatregelen om de veiligheid en gezondheid van werknemers die met machines werken te verbeteren.
Machines en arbeidsmiddelen
Hoofdstuk 7 van het Arbobesluit is specifiek gericht op arbeidsmiddelen, waaronder machines vallen. Dit hoofdstuk stelt gedetailleerde eisen aan de veiligheid van machines en de manier waarop deze moeten worden gebruikt en onderhouden. Enkele belangrijke bepalingen in het Arbobesluit met betrekking tot machines zijn:
1. Veiligheid van machines: Machines en arbeidsmiddelen moeten zo worden ontworpen en gebouwd dat ze tijdens gebruik geen gevaar opleveren voor de veiligheid en gezondheid van de werknemers. Dit betekent dat werkgeversmachines moeten voldoen aan de Europese Machinerichtlijn machinerichtlijn 2006, wat onder meer inhoudt dat machines zijn voorzien van de benodigde beveiligingsvoorzieningen, zoals, indien nodig een noodstop en afschermingen voor bewegende delen.
2. Onderhoud en inspectie: Machines moeten regelmatig worden geïnspecteerd en onderhouden om ervoor te zorgen dat ze in goede staat blijven en veilig kunnen worden gebruikt. Defecte machines moeten onmiddellijk uit gebruik worden genomen voordat ze zijn defect en opnieuw zijn gecontroleerd op veiligheid.
3. Persoonlijke beschermingsmiddelen: Als het risico bij het gebruik van machines niet volledig kan worden weggenomen door technische maatregelen, moeten werknemers persoonlijke beschermingsmiddelen gebruiken. Dit kan bijvoorbeeld gehoorbescherming zijn bij machines die veel lawaai maken of oogbescherming bij het werken met machines die gevaarlijke stoffen kunnen verspreiden.
4. Instructies en voorlichting: Werknemers moeten voldoende instructies en voorlichting krijgen over het veilig gebruiken van machines. Dit omvat zowel algemene informatie over de werking van de machine als specifieke veiligheidsmaatregelen die moeten worden genomen tijdens het gebruik ervan. Werkgevers moeten ervoor zorgen dat werknemers goed op de hoogte zijn van de risico's, die daardoor gaan met het gebruik van de machines en hoe deze risico's kunnen worden beheerst.
Keuring van machines
Een belangrijk onderdeel van de veiligheid van machines is de keuring en inspectie ervan. Het Arbobesluit schrijft voor dat bepaalde machines regelmatig gekeurd moeten worden om de veiligheid te betwisten. Dit gebeurt in het bijzonder voor machines die specifieke risico's met zich meebrengen, zoals hijs- en hefwerktuigen of gereedschapsmachines. De keuring moet worden uitgevoerd door een onafhankelijke persoon met aantoonbare kennis en ervaring die kan beoordelen of de machine voldoet aan de wettelijke veiligheidseisen.
De keuring van machines heeft als doel om tijdig defecten of slijtage op te sporen die de veiligheid van werknemers in gevaar kunnen brengen. Hierbij kan bijvoorbeeld worden gedacht aan het controleren van de stabiliteit van een kraan of het testen van de remsystemen van een heftruck. Na de keuring moet een keuringsrapport worden opgesteld waarin de resultaten van de inspectie worden vastgelegd. Als de machine niet voldoet aan de veiligheidseisen, moet deze worden gerepareerd voordat deze weer in gebruik mag worden genomen.
Voorbeelden hiervan zijn hijs- en hefwerktuigen, maar ook machines die onder hoge druk werken of gebonden worden aan zware belastingen. Hier vormen zich al snel hogere risico's dan bijvoorbeeld een veegmachine.
Preventief onderhoud
Naast periodieke keuringen is preventief onderhoud een belangrijk middel om de veiligheid van machines te verminderen. Preventief onderhoud betekent dat machines regelmatig worden gecontroleerd en onderhouden, ook als er geen directe tekenen zijn van defecten. Dit onderhoud is gericht op het voorkomen van defecten en storingen die de veiligheid van werknemers in gevaar kunnen brengen.
Werkgevers zijn verantwoordelijk voor het opstellen van een onderhoudsplan waarin wordt beschreven hoe vaak en op welke manier de machines onderhouden moeten worden. Dit plan moet gebaseerd zijn op de gebruiksinstructies van de fabrikant en de risicoanalyse uit de RI&E. Door regelmatig preventief onderhoud uit te voeren, kunnen machines langer veilig worden gebruikt en worden waterdichte defecten voorkomen die tot ongelukken kunnen leiden.
Toezicht en handhaving
De Inspectie SZW (inmiddels weer Arbeidsinspectie) is verantwoordelijk voor het toezicht op de toepassing van de Arbowet en het Arbobesluit. De inspectie kan bedrijven controleren op de veiligheid van machines en het correct uitvoeren van keuringen en onderhoud. Bij het inspecteren kan de Inspectie SZW sancties opleggen, zoals boetes in combinatie met het stilleggen van werkzaamheden totdat de gevaarlijke situatie of gebreken zijn verholpen.
Als bij een inspectie blijkt dat een machine niet voldoet aan de wettelijke veiligheidseisen, kan de Inspectie SZW eisen dat de machine onmiddellijk uit gebruik wordt genomen voordat de noodzakelijke reparaties worden uitgevoerd. Ook kan de inspectie een bedrijf verplichten om aanvullende maatregelen te nemen als blijkt dat de risico's van het gebruik van een machine niet voldoende worden beheerst.
Kort samengevat:
De Arbowet en het Arbobesluit vormen samen een robuust raamwerk voor de veiligheid van werknemers die met machines werken. De wet- en regelgeving legt zowel werkgevers als werknemers verplichtingen op om risico's te nemen die daardoor gaan met het gebruik van machines te beheersen. De RI&E speelt een cruciale rol in het identificeren en aanpakken van deze risico's, terwijl het Arbobesluit specifieke voorschriften bevat voor de veiligheid van machines, keuringen en onderhoud.
Door het implementeren van een uitgebreide RI&E en te zorgen voor periodieke keuringen en preventief onderhoud, kunnen werkgevers de risico's van werken met machines effectief beheersen en bijdragen aan een veilige en gezonde werkplek.
Wist u dat...
Machinekeuring en RI&E machines een wettelijke verplichting is? Het keuren van uw arbeidsmiddelen is verplicht . Alle alarmbellen op rood, stress, paniek? Nee, dat gaat wel heel ver. Maar ons motto is, niets doen is geen optie! Niet gelijk heel veel kosten maken, dat helpt niet echt om over die eerste drempel te komen. Het moet laagdrempelig zijn, het inzien van de noodzaak om stappen te ondernemen is daar belangrijk in. Eerst maar eens inventariseren hoe het ervoor staat is de eerste stap. Als dat duidelijk is komt prioritering van de risico's in beeld. Hoogste prioriteit eerst daarna een stappenplan voor de periode daarna. we maken een to-do list, koppel daaraan een budgettering en plan een vervolg.
Zijn Europese normen zijn verplicht?
Nee! Een richtlijn is wet, en brengt een verplichting met zich mee. Onder de richtlijnen “hangen” als het ware de normen. Fundamentele eisen in een richtlijn zijn algemeen en globaal. De normen beschrijven hoe men gericht fundamentele eisen toe kan passen in technisch opzicht. Wel heeft het volgen van de normen veel voordelen, om na een risico inventarisatie een goede leidraad te hebben voor de benodigde aanpassingen. Het volgen van die veiligheidsregels heeft ook als voordeel dat het aantoonbaar is gebaseerd op de Europese normen wat de kans op aansprakelijkheid weer aanzienlijk verlaagt. Men kan dit gebruiken als een soort van bewijslast.
De keuring moet jaarlijks uitgevoerd worden.
De frequentie van het keuren is vaak een jaarlijks ritueel om zo risico’s te beperken en niets aan het toeval over te laten. Echter, hoeveel het in gebruik is (draaiuren), wat voor omstandigheden en door wie de machines gebruikt worden bepaald grotendeels de frequentie. Alle machines met een verhoogt risico’s dienen vaker gekeurd te worden, in een enkel geval kan jaarlijks gewenst zijn. Machines met hoger risico zijn o.a. verplaatsbare machines en machines die veel aan slijtage onderhevig zijn. Ook b.v. scholen en instellingen kunnen een ander, strenger beleid voeren ten aanzien van de keuringsfrequentie. Minder vaak keuren is natuurlijk ook een optie voor bijvoorbeeld machines die op voorraad liggen, weinig slijtage vertonen en zeer weinig gebruikt worden kun je naar een bijvoorbeeld één keer in de drie jaar.
Een machine met CE markering, die voldoet toch aan de eisen?
Dit is niet zomaar het geval als het gaat om de machineveiligheid. De CE-markering is een vermoeden van overeenstemming. Er kunnen wel degelijk tekortkomingen zijn die aan het licht komen bij, bijvoorbeeld een ingebruikname inspectie. Tekortkomingen kunnen dan verhaald worden op de machinebouwer mits deze niet verjaart zijn en natuurlijk aantoonbaar afwijken van de wettelijke regels die gelden voor het bouwen volgens de CE-markeringen (Europese Product richtlijnen)