Machine RI&E machines Risico inventarisatie & evaluatie
Waarom Machine RI&E?
In de Arbowet, uitgewerkt in het Arbobesluit staat beschreven dat werkgevers moeten zorgen voor een veilige werkomgeving voor het personeel. Het uitvoeren van een machine RI&E is een middel om in beeld te krijgen of de machines veilig genoeg zijn. Middels een RI&E-reportage word duidelijk wat de tekortkomingen zijn maar ook wat de technische oplossingen kunnen zijn om de machine veiliger te krijgen. Juist dit is wat ons doet onderscheiden van bedrijven die alleen aangeven wat er niet goed is.
SAFETYTEC levert reportages op maat!
We hebben een minimale standaard die gehanteerd wordt voor elke machine en u kunt zelf bepalen of er aanvulling gewenst is. De minimale standaard houd in dat de inspectie die afgenomen is, altijd vermeld wat er visueel niet veilig is zonder een uitgebreide reportage. De snelste en goedkoopste manier is niet altijd gewenst maar soms bied dit net even wat nodig is op korte termijn in de betreffende situatie. De snelle manier noemen wij de Quickscan machine RI&E. De maximale uitgebreide reportage houd in dat er een nulmeting plaats vind. De machine geïnspecteerd met als leidraad de machinerichtlijn, een elektrische inspectie volgens de NEN-EN-IEC 60204-1 richtlijn voor elektrische veiligheid machines en een risico inventarisatie compleet met plan van aanpak en evaluatie document. Als u precies wil weten wat een machine RI&E inhoud lees u hieronder dan verder.
Inleiding
Een Risico-Inventarisatie en -Evaluatie (RI&E) is een verplicht onderdeel van het Arbobeleid in Nederland. Het doel van een RI&E is om de risico's op de werkvloer te identificeren en een plan van aanpak op te stellen om deze risico's te beheersen of te voorkomen. Bij bedrijven waar machines een cruciaal onderdeel van de activiteiten vormen, is een specifieke machine-RI&E essentieel. Machines brengen namelijk specifieke risico's met zich mee, zoals lichamelijk letsel door bewegende onderdelen, elektrische schokken, veroorzaken van gevaarlijke stoffen en geluidsoverlast.
In dit uitgebreide document gaan we dieper in op wat een machine-RI&E precies inhoudt, de belangrijkste onderdelen, relevante wet- en regelgeving, de stappen in het opstellen van een machine-RI&E en hoe een machine-RI&E verspreid aan de veiligheid en efficiëntie op de werkvloer.
1. Wat is een machine-RI&E?
Een machine-RI&E is een specifieke vorm van risico-inventarisatie en -evaluatie die zich richt op het risico dat verbonden is aan het gebruik, onderhoud en beheer van machines op de werkplek. Deze RI&E heeft tot doel om de gevaren in kaart te brengen die gepaard gaan met het gebruik van machines, om de ernst en kans van deze gevaren te beoordelen, en maatregelen te nemen om de risico's te verminderen of zelfs weg te nemen.
Een machine-RI&E omvat niet alleen de inspectie van de machines zelf, maar ook de manier waarop ze worden gebruikt, de onderhoudsprocedures en de omgeving waarin ze zich bevinden. Het gaat om een scala aan factoren, zoals ergonomie, machineveiligheid, de opleiding van werknemers en de aanwezige werkomstandigheden.
2. Wettelijke verplichtingen rondom machine-RI&E
In Nederland zijn bedrijven verplicht om een RI&E uit te voeren volgens de Arbeidsomstandighedenwet (Arbowet). Deze wet vereist dat werkgevers de risico's voor de gezondheid en veiligheid van hun werknemers in kaart brengen en beoordelen. Als machines een belangrijk onderdeel vormen van de werkzaamheden, zoals in de industrie, bouw, landbouw en transport, moet de RI&E specifieke rekening houden met de risico's die gepaard gaan met het gebruik van machines.
Naast de Arbowet is ook de Machinerichtlijn 2006/42/EG van toepassing. Deze richtlijn stelt eisen aan de veiligheid van machines die in de Europese Unie worden gebruikt. Volgens deze richtlijn moeten machines veilig zijn en moeten alle mogelijke risico's vooraf worden in beeld gebracht zijn en weggenomen worden voordat een machine op de markt wordt gebracht. Werkgevers zijn verantwoordelijk voor het veilig gebruik van machines en moeten regelmatig een RI&E uitvoeren om ervoor te zorgen dat de machines aan de veiligheidsnormen blijven voldoen.
Andere relevante regelgeving in Nederland omvat de NEN 3140, en de EN IEC 60204-1:2018 die betrekking hebben op de veiligheid van elektrische machines, en de NEN-ISO 12100, die de basisprincipes voor risico-inventarisatie van machineveiligheid beschrijft.
3. Belang van een machine-RI&E
Een machine-RI&E is van groot belang voor zowel de veiligheid van werknemers als de efficiëntie van de bedrijfsvoering. De belangrijkste voordelen zijn:
A. Veiligheid van werknemers
Werknemers die met machines werken, lopen specifieke risico's, zoals beknelling, snijwonden, elektrocutie of blootstelling aan gevaarlijke stoffen. Een machine-RI&E helpt deze risico's te identificeren en maatregelen te nemen om ongevallen of blijvend letsel/ lichamelijke schade te voorkomen. Dit draagt bij aan een veilige machine en voorkomt of beperkt (risico reductie) gevaarlijke verwondingen of zelfs dodelijke ongevallen.
B. Voorkomen van stilstand en productieverlies
Onverwachte defecten aan machines kunnen tot stilstand in productieprocessen leiden, wat aanzienlijke financiële schade kan veroorzaken. Door middel van een machine-RI&E kunnen mogelijke problemen die kunnen ontstaan in beeld worden gebracht, zodat preventief onderhoud kan worden uitgevoerd en defecten kunnen worden voorkomen. Dit vermindert de stilstand en verhoogt de operationele efficiëntie.
C. Juridische en financiële gevolgen voorkomen
Bedrijven die hun RI&E-verplichtingen niet nakomen, kunnen geconfronteerd worden met boetes van de Nederlandse Arbeidsinspectie. Daarnaast kunnen zij aansprakelijk worden gesteld voor ongevallen die toevallig of onbewust maar uiteindelijk door nalatigheid op het gebied van machineveiligheid, misschien wel voorkomen hadden kunnen worden. Door een omvangrijke machine-RI&E uit te voeren en te voldoen aan de wettelijke eisen, kunnen bedrijven juridische problemen en financiële schade voorkomen.
D. Verbeteringen van de werkomgeving
Naast het verhogen van de veiligheid draagt een machine-RI&E bij aan een verbetering van de werkomgeving. Bijvoorbeeld door te kijken naar de ergonomie van het werken met machines, kunnen bedrijven de werkomstandigheden voor hun werknemers verbeteren. Dit kan effectief zijn in minder werk gerelateerde klachten en een hogere productiviteit.
4. Stappen in het opstellen van een machine-RI&E
Het opstellen van een machine-RI&E is een systematisch proces dat uit verschillende stappen bestaat. Duidelijk beschrijven we de belangrijkste stappen.
A. Inventarisatie van alle machines
De eerste stap in een machine-RI&E is het inventariseren van alle machines (klant specifiek kan daar op verzoek natuurlijk van afgeweken worden) die binnen het bedrijf worden gebruikt. Dit omvat zowel grote industriële machines als kleinere apparaten die ook risico's met zich mee kunnen brengen. Voor elke machine moet informatie worden verzameld over het type machine, het bouwjaar, de gebruiksduur, de fabrikant en de specifieke onderhoudsvereisten.
B. Bepalen van de machine grenzen
Elke machine heeft een verwachte levensduur, afhankelijke van het gebruik en de onderhoudsfrequentie. Het is belangrijk om grenzen te stellen aan de periode waarin een machine veilig kan worden gebruikt zonder uitgebreid onderhoud. Deze grenzen omvatten het aantal bedrijfsuren voordat een onderhoudsbeurt vereist is en het moment waarop onderdelen moeten worden vervangen.
Praktische stappen om machinegrenzen vast te stellen
1. Consultatie van de handleidingen.
De gebruiks- en onderhoudsdocumentatie van de fabrikant is een belangrijke bron voor het bepalen van machinegrenzen. Hierin worden vaak de operationele en technische grenzen van de machine duidelijk beschreven, zoals maximale belasting en aanbevolen onderhoudsintervallen.
2. Risicoanalyse uitvoeren.
Het uitvoeren van een risicoanalyse helpt bij het bepalen van mogelijke gevaren die kunnen ontstaan wanneer de machine buiten de bepaalde grenzen wordt gebruikt. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren bij verandering gebruik van een onverwachte omgeving, materiaal of wisselende omstandigheden waarin de machine moet werken. Sommige grenzen kunnen pas duidelijk worden na het testen van de machine in de praktijk. Door de prestaties van de machine onder verschillende omstandigheden te monitoren, kan beter worden vastgesteld waar de werkelijke grenzen liggen.
4. Overleg met experts.
Vooral bij complexe machines kan het nuttig zijn om externe experts te raadplegen. Zij kunnen advies geven over de veilige grenzen van een machine, vooral als deze buiten de standaard gebruiksvoorwaarden wordt ingezet.
Documentatie van machinegrenzen
Het is belangrijk dat de bepaalde machinegrenzen goed worden gedocumenteerd en duidelijk worden gecommuniceerd aan alle betrokkenen, zoals operators, onderhoudspersoneel en veiligheidscoördinatoren. Deze documentatie moet altijd toegankelijk zijn en een integraal onderdeel vormen van de RI&E. Vaak wordt deze informatie opgenomen in instructies, procedures en visuele hulpmiddelen zoals waarschuwing labels op de machines zelf.
Het bepalen van machinegrenzen is een onderdeel van de veiligheid bij het werken met machines. Door duidelijke grenzen te stellen voor operationele, ruimtelijke, milieutechnische, personeels- en functionele factoren, kunnen risico's worden beperkt en kunnen zowel het personeel als de machines veilig en efficiënt functioneren.
C. Identificatie van gevaar
De volgende stap is het overeenkomstige van de gevaren die verbonden zijn aan het gebruik van de machines. Hierbij wordt gekeken naar verschillende soorten risico's, zoals:
• Mechanische risico’s: Gevaren door bewegende onderdelen, zoals snijden, beknelling of stoten.
• Elektrische risico’s: Gevaren door elektrische installaties, zoals elektrocutie of kortsluiting.
• Thermische risico’s: Gevaren door machines die warmte produceren, zoals risico op brandwonden.
• Ergonomische risico’s : Gevaren door foute werkhoudingen of repetitieve handelingen bij het gebruik van machines.
• Geluidsrisico’s: Machines die veel geluid produceren, wat gehoorbeschadiging kan veroorzaken.
D. Beoordeling van de risico's
Nadat de gevaren zijn, worden de risico's beoordeeld. Hierbij wordt gekeken naar de kans dat het gevaar zich voordoet en de mogelijke gevolgen ervan ondervinden. Vaak wordt een risicomatrix gebruikt om elk risico te beoordelen, wij gebruiken die ook in de vorm van de Kinney en Wiruth methode. Risico = ernst x waarschijnlijkheid x blootstelling. Dit in combinatie met de norm voor risico-inventarisatie EN-ISO 12100
E. Vaststellen van maatregelen
Op basis van technische oplossingen (zoals het plaatsen van afschermingen of noodstop) tot bepaalde maatregelen (zoals duidelijke instructies en training van werknemers).
De organisatorische van beheersmaatregelen kunnen als volgt worden gedefinieerd:
1. Eliminatie van risico’s: Het volledig verwijderen van het gevaar, bijvoorbeeld door vervanging van de machine. 2. Technische maatregelen: Fysieke middelen zoals afschermingen of veiligheidsvoorzieningen. 3. Organisatorische maatregelen: Werkprocedures passen aan om de risico's te verminderen. 4. Persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM): Beschermingsmiddelen zoals helmen, handschoenen en gehoorbescherming.
F. Opstellen van een plan van aanpak Het plan van aanpak is een essentieel onderdeel van de machine-RI&E. Hierin worden de maatregelen beschreven om de risico's te verminderen, inclusief wie verantwoordelijk is voor de uitvoering en binnen welke termijn de maatregelen moeten worden genomen.
G. Evaluatie en monitoring
Na het uitvoeren van de maatregelen is het belangrijk om regelmatig te controleren of deze effectief te zijn. Dit kan door middel van audits en inspecties om te controleren of machines nog steeds veilig worden gebruikt en van de bepaalde maatregelen werken. Is dit niet het geval dan kun je dit alsnog veranderen/ aanpassen.
5. Risicofactoren bij specifieke machines
Niet alle machines brengen dezelfde risico's met zich mee. Hier zijn enkele specifieke typen machines en de samengevoegde risicofactoren opgenomen.
a. Industriële machines
Industriële machines, zoals persen en snijmachines, brengen aanzienlijke mechanische risico's met zich mee. Het risico op beknelling van snijwonden is groot als er geen juiste veiligheidsmaatregelen zijn. Het controleren van afschermingen en beveiligingssystemen is essentieel.
b. Hijs- en hefwerktuigen
Hijs- en hefwerktuigen, zoals kranen en heftrucks, brengen specifieke risico's met zich mee, zoals vallende lasten of verkeerd gebruik van de apparatuur. De stabiliteit van de machines en de training van de operators zijn hier van groot belang.
c. Elektrische machines
Elektrische machines, zoals lasapparatuur, brengen het risico op elektrocutie of kortsluiting met zich mee. In een RI&E voor deze machines moet de staat van de elektrische installaties grondig worden gecontroleerd.
d. Mobiele machines
Mobiele machines, zoals graafmachines, brengen het risico op aanrijden of kantelen met zich mee. In een machine-RI&E voor dit type machines moet aandacht worden besteed aan zichtbaarheid, omgeving en de training van de machinist.
e. Chemische machines
Machines die worden gebruikt in chemische processen brengen specifieke risico's met zich mee, zoals gevaarlijke stoffen en explosiegevaar. Het gebruik van afzuig installaties en de juiste opslag van chemicaliën zijn cruciale onderdelen van de RI&E.
6. Opleiding en training van werknemers
Een belangrijk onderdeel van een machine-RI&E is het onderdeel dat werknemers goed worden opgeleid in het veilig gebruik van machines. Ze moeten de risico's begrijpen en weten hoe ze de veiligheidsmaatregelen correct kunnen toepassen. Regelmatige bijscholing is noodzakelijk, vooral wanneer er nieuwe machines worden geïntroduceerd of wanneer processen veranderen.
7. Voorbeelden van succesvolle implementatie
Bedrijven die hun machine-RI&E serieus nemen, laten vaak positieve resultaten zien. Voorbeelden zijn het automatiseren van de RI&E, het zet externe experts in voor gedetailleerde analyses en het combineren van de machine-RI&E met reguliere onderhoudsplannen.
8. Conclusie
Een machine-RI&E is een essentieel onderdeel van een veilige werkvloer, vooral in sectoren waar machines een centrale rol spelen. Door de risico's van machinegebruik zorgvuldig te inventariseren en passende maatregelen te nemen, kunnen bedrijven de veiligheid van hun werknemers werken, stilstand voorkomen en voldoen aan de wettelijke verplichtingen. Regelmatige evaluatie en opleiding van werknemers zijn cruciaal om een veilige en ergonomische werkomgeving te behouden.